UHT süt zararlı mıdır?

Aslında zararlı olduğu söylenen “süt” değil, “UHT sütler”. Yani bakkallardan, marketlerden aldığımız kutu sütler. Neredeyse hepimizin küçüklüğünden aşina olduğu, mahallede gezen satıcıdan alınıp, evde kaynatılıp, tüketilen sütlerin çoğu şehirde artık yok. Bunun yerine daha kolay ulaşabileceğimiz, kaynatmak zorunda kalmadığımız ve daha uzun süre bozulmadan duran kutu sütler var. Bu kutu sütler açılmadığı takdirde aylarca dayanıyor. Bir de pastörize sütler de var. Açık alınan ve çok çabuk ekşiyen sütlerden farklı olarak, şişelerde satılan günlük pastörize sütler beş güne kadar ekşimeden durabiliyor.

Peki, pastörize ve UHT sütler aslında nasıl üretiliyor? Üretiminde ne oluyor da birçok tıp fakültesi profesörü, üyesi ve konunun uzmanları bu sütler hakkında halkı uyarıyor, tüketilmemesini öneriyor? 

Pastörize ve kutu sütleri açık sütlerden ayıran en önemli fark sütün işlenmesinde uygulanan ısı derecesi. Pastörize sütler, evde kaynatılan sütlerden farklı olarak, kaynama noktasının biraz altında bir sıcaklıkta çok kısa bir süre bekletiliyor. Burada amaç, sütün içindeki zararlı etmenlerin yok edilmesi, yararlı değerlerin ise korunması. UHT yöntemi, yani Ultra High Temperature, ise çok yüksek sıcaklıklarda sütün bekletilmesi anlamına geliyor. Sıcaklığın 150 dereceye vardığı bir ortamda süt 2-4 saniye bekletiliyor. Sütün bu yüksek ısıya maruz bırakılmasındaki amacın, içinde sütün bozulmasına neden olan ve hastalık yapan bileşenleri yok etmek olarak belirtiliyor. Bu işlemden sonra süt kapağı açılmadığı sürece 5-6 aya kadar dayanabilir hale geliyor. 

Gıda Güvenliği Derneği, Et ve Süt Kurumu gibi kurumların görüşü, UHT işleminin sütün sağlığa zararlı maddelerden temizlenmesi için son derece gerekli olduğu yönünde. Açıkta satılan sütün hangi aşamalardan geçtiğini, içinde ne olduğunu bilmediğimiz için, hijyenik koşullarda üretilen bu sütlerin sağlık için daha yararlı düşünmekteler. Ayrıca, bu sütlerde herhangi bir katkı maddesi olduğunu kabul etmemekte ve bütün besin değerlerinin korunduğunu savunmaktalar.  

Ancak, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Aydın’a göre, sütün bozulmasına neden olan etmenler aslında sadece sağlığa zararlı bakterileri değil, yararlıları da kapsamaktadır. Bu durumda UHT işleminden geçen sütte sağlığa yararlı olan bakteriler de yok olmaktadır. Bunun yanında, yüksek ısı sütün içindeki protein ve enzimleri de tahrip etmektedir.  Bu işlemde parçalanan proteinler kanla karşılaştığında düşman olarak algılanıp bağışıklık sistemine zarar vermekte, alerjik ve romatizmal hastalıkların önünü açmaktadır. atta uzmanlar çocukların kronik orta kulak iltihabına büyük oranda bu sütlerin neden olduğunu düşünmekteler.  İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi Onkoloji Öğretim Üyesi Dr. Yavuz Dizdar’a göre, UHT işlemine ek olarak içindeki muhtemel katkı maddeleri düşünülünce, UHT sütün kanser yapma riski taşıması uzmanlar tarafından kabul edilmektedir.

Diğer yandan pastörize süt de gördüğü işlemler sonucu vitamin ve mineral değerini kaybetmektedir, ancak UHT sütlerine kıyasla daha tercih edilebilir görünmektedir.

Dr. Yavuz Dizdar endüstriyel üretim için kullanılan inekler meralarda serbestçe gezinemeyen, genetiği değiştirilmiş yemlerle beslenen hayvanlar olduğunu söylüyor. Dolayısıyla doğal yaşamayan ineklerden doğal süt elde edilemiyor.  Diğer bir deyişle, doğal ve sağlıklı sütlere endüstriyel yollarla erişilebilmesi için sütün üretilmesi, işlenmesi ve dağıtımındaki problemlerin giderilmesi gerekiyor.

Sonuç olarak uzmanlar, güvenilir açık süt bulunamadığı takdirde, günlük pastörize süt ve süt ürünleri tüketiminin en iyi seçenek olduğunu söylüyorlar. Ancak bulunabiliyorsa, en sağlıklısı güvenilir ve temiz açık süt.  

Çocuklarımızı sağlığa faydalı sütlerle büyütebilmek dileğiyle...

09.03.2017