Arılar ve pestisitler: Arılar bizim için neden önemli?

Arılar yaşadığımız dünya ve beslenmemiz için çok önemli bir yer tutuyor. Çünkü arılar sadece bal üretmiyor, yediğimiz gıdaların 3’te 1’inin soframıza gelmesinde de etkin rol alıyor. Arılar, kendi yaşam döngülerini sürdürebilmek amacıyla beslenmek için çiçekli bitkiler ve meyve ağaçlarından polen ve nektar topluyor, bu sırada tozlaşma dediğimiz süreci başlatarak bitkilerin çoğalmasına katkıda bulunuyor. Örneğin, ABD'de yapılan bir araştırma, bir elma bahçesine hektar başına bir kovan yerleştirildiğinde her elmada ilave olarak bir adet çekirdek daha meydana geldiğini, bunun ise daha iri ve verimli meyvelerin oluşmasına neden olduğunu ortaya koyuyor.

Bununla birlikte, küresel iklim değişikliği, habitat kaybı, yanlış arıcılık uygulamaları gibi pek çok etmen dünyanın her yanında ciddi oranlarda arı ölümlerine neden oluyor. Bir diğer önemli etmen ise endüstriyel tarım uygulamaları. Tek bir ürünün büyük ölçeklerde ekildiği monokültür tarzı tarım, arının yuvalanma alanlarını kısıtlayan insan faaliyetleri ve genel olarak pestisit ismi verilen kimyasallar, endüstriyel tarımı yabani polinatörler için ciddi bir tehdit haline getiriyor. 

Pestisitlerin arı ölümleri üzerindeki yıkıcı etkisi, başta sivil toplum olmak üzere, konuya duyarlı kişi ve kurumları harekete geçirmiş durumda. Verilen mücadele neticesinde, arı ölümlerine neden olan kimyasallar dünyanın dört bir yanında yasaklanmaya başladı. 

Türkiye de 2018 yılının sonunda Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından alınan karar ile, arıları öldüren zirai ilaçları yasaklayan ülkeler arasındaki yerini aldı. Buna göre neonikotinoid grubunda yer alan Clothianidin, Imidacloprid ve Thiamethoxam aktif maddelerini içeren tarım zehirleri 2019 yılı içerisinde peyderpey yasaklanacak. 

Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği, Doğa Derneği, Kuzey Ormanları Savunması, WWF-Türkiye, Yeryüzü Derneği ve Greenpeace gibi sivil toplum kuruluşlarının konu ile ilgili yayınladıkları ortak bildiride belirtildiğine göre, Türkiye’de yıllardır senelik %20 civarında seyreden arı ölüm oranı bazı bölgelerde %70’lere kadar çıkmış durumda. 

İsviçre’de yapılan bir araştırmada dünyanın farklı bölgelerindeki yerel üreticilerden alınan 198 bal örneğinin %75’inde, neonikotinoid sınıfı böcek öldürücü kimyasalların kalıntılarına rastlandı. Neonikotinoidler, bitkilerin tohumlarına uygulanabiliyor; bu nedenle bitki daha büyüme aşamasındayken bile kimyasal maddeleri bünyesinde tutuyor oluyor. Bitkiyle temas eden böcekler ve arılar ise zehirlenerek ölüyor. Kimi araştırmalar bu kimyasalların arı ve böceklerin yanı sıra, kuş, kelebek ve suda yaşayan omurgasızlar üzerinde de etkili olduğunu ortaya koyuyor. Bununla birlikte söz konusu kimyasalların etki ömrü yıllara yayıldığı için, tam olarak hangi canlıya ne oranda zarar verdiğini analiz etmek de son derece güç.

Arılar, hem bitki popülasyonunun dengede kalması hem de daha çeşitli olması için vazgeçilmezler. Bu ekolojik dengenin sağlanamaması durumunda toprağın verimliliği kayboluyor, erozyon riskleri artıyor ve bitkiler yaşamlarını sürdüremez hale geliyor. Diğer bir deyişle, arıların olmadığı yerde biyolojik çeşitlilik ve tarım üretiminin kendisi de önemli ölçüde darbe alıyor.

Belirli pestisitlerin yasaklanması olumlu bir adım. Daha geniş kapsamlı bir yaklaşımla konuya bakıldığında, biyolojik çeşitlilikle barışık, kimyasallardan uzak şekilde yapılan ekolojik tarım uygulamalarının arıların yaşamları için de potansiyel faydalar ortaya koyacağı görülüyor. 

Kaynaklar

https://www.researchgate.net/publication/305950938_Tarimsal_Ekosistemde_Arilarin_Onemi

http://www.greenpeace.org/turkey/Global/turkey/report/2018/arilar-yasasin-diye.pdf

http://www.bugday.org/blog/arilari-kurtaralim/

http://www.bugday.org/blog/arilar-icin-guzel-haber-neonikotinoidler-yasaklandi/

https://aydin.tarimorman.gov.tr/Duyuru/263/Neonicotinoid-Grubu-Aktif-Maddelerinin-Yasaklanmasi-Ve-Kisitlanmasi-Hk

04.05.2019